Chương
Hai Mươi
Tình cờ trước khi đi, tôi gặp một số bạn của thời
trung học. Đặng Thao đến thăm tôi tận nhà. Cha của Thao là một giáo sư Việt văn
của một trường trung học tư thục. Thao ngồi sát tôi, Thao làm thơ và đưa cho
tôi đọc. Tôi không làm được thơ nhưng rất thích đọc thơ. Tôi khâm phục và yêu
mến thi sĩ, họ là người được Thượng Đế ưu đãi cho một tâm hồn nhậy bén, phong
phú và khả năng diễn tả làm rung động lòng người. Từ chỗ thơ, tôi được Thao cho
mượn nhiều truyện đọc và có hôm Thao đưa cho tôi đọc cuốn ”Bàn Về Vấn Đề Thanh
Niên” của Lénine, một số bài thơ của Tố Hữu và thỉnh thoảng lại một tác phẩm
khác của các nhà lãnh đạo Cộng sản, một tuyển tập của Mao Trạch Đông. Thuở còn
bé được đọc lén những tác phẩm của Cộng sản quả là thích thú và nhiều xúc cảm. Sau
khi đưa tôi đọc. Thao hỏi ý kiến tôi về những vấn đề liên hệ trong sách, tôi
trả lời Thao là tôi thấy điều Lénine và Mao Trạch Đông viết đáng suy nghĩ nhưng
với tôi, Cộng sản luôn có một giới hạn mà tôi không vượt qua được. Cái giới hạn
đó hình thành trong tôi không phải bằng lý trí mà bằng tình cảm, bằng những kỷ
niệm ăn sâu vào ký ức của tôi lúc còn thật bé chưa cắp sách đến trường ở quê
tôi làng Thanh Quít. Tôi kể cho Đặng Thao nghe về những điều tôi thấy lúc bé và
tôi thù người Pháp, khinh người Việt Nam theo Pháp và ghét Việt Minh. Từ đó,
giữa tôi và Thao có giới hạn- Thao không thuyết phục tôi nữa. Năm 1966, tôi
được tin Đặng Thao vào khu khi đang học Sư Phạm Huế. Đầu năm 1976, Thao đến
thăm tôi tại nhà, lúc đó, Thao là Trưởng Ban Chấp Pháp Quận Gò-Vấp, biết tôi
trốn trình diện, Thao khuyên tôi cố tránh đừng để bị bắt, và theo Thao thời
gian qua rồi mọi việc sẽ xóa hết và tôi có thể trở lại đời sống bình thường.
Tôi biết Thao đến thăm tôi để hàm ý xác nhận với tôi là Thao đúng và tôi sai,
hoặc Thao là kẻ chiến thắng và tôi là kẻ chiến bại. Ngay lúc đó tôi biết Thao
là cán bộ Cộng sản nhưng chưa hiểu biết hết chế độ vì đối với Cộng sản không có
việc thời gian sẽ xóa hết, vì theo lý thuyết Cộng sản, họ đấu tranh không khoan
nhượng đối với kẻ thù, đã là kẻ thù của họ, họ sẽ đuổi tận giết tuyệt hay câu
thúc mãi mãi trong nhà tù cải tạo, chỉ có khi nào chế độ đó bị loại bỏ thì mới
xóa được.